Październik miesiącem walki z rakiem piersi -najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. Opracowanie autorstwa dr n. med. Barbary Szostakiewicz

Wróc do strony głównej

Październik jest określany miesiącem walki z rakiem piersi.
Zachęcamy do przeczytania opracowania na temat raka piersi, autorstwa dr n. med. Barbary Szostakiewicz, współpracującej z Elbląskim Centrum Onkologii i pełniącej funkcję dyrektora medycznego Centrum Radioterapii oraz ordynatora Oddziału Radioterapii Nu-Med Elbląg.


Informacje ogólne:- wprowadzenieRak piersi jest to nowotwór złośliwy powstający z komórek gruczołu piersiowego, który rozwija się miejscowo w piersi oraz daje przerzuty do węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych (np. płuc, wątroby, kości i mózgu). Najczęstszymi postaciami raka są raki przewodowe (ang. invasive ductal carcinoma) wywodzące się z komórek przewodów mlekowych oraz raki zrazikowe (ang. invasive lobular carcinoma) wywodzące się z komórek gruczołowych tworzących zraziki gruczołu piersiowego.W piersi mogą pojawiać się również zmiany łagodne – guzki, które nie mają zdolności do naciekania i niszczenia otaczających tkanek lub dawania przerzutów do innych części ciała. Ostateczne rozpoznanie czy mamy do czynienia z postacią łagodną czy też rakiem można dokonać wyłącznie po całej serii badań takich jak mammografia oraz badaniach mikroskopowych fragmentu pobranej tkanki (biopsja). Każda niepokojąca zmiana w piersi powinna być zweryfikowana przez badanie lekarskie.- epidemiologiaRak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. Stanowi około 22% wszystkich zachorowań z powodu nowotworów złośliwych u kobiet i około 14% zgonów z tego powodu. Szacuje się, że rocznie raka piersi rozpoznaje się u 1,5 miliona kobiet na całym świecie, a około 400 tysięcy umiera z tego powodu. Jest to najczęstszy nowotwór złośliwy wśród mieszkanek krajów wysoko cywilizowanych, takich jak USA, Kanada, Australia czy kraje Europy Zachodniej. Najmniej zachorowań na raka piersi notuje się w południowej Azji i Afryce.W Polsce rocznie wykrywa się ponad 17 00  raków piersi i jest to najczęściej występujący nowotwór złośliwy wśród kobiet (dane z 2014 roku).  Ryzyko zgonu z powodu tej choroby szacowane jest na około 4% – w Polsce umiera z jego powodu około 5 900 kobiet (dane z 2014 roku). Liczby te pokazują, że zdecydowaną większość pacjentek można skutecznie wyleczyć z tej chorobyRak piersi, który należy do najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet, u mężczyzn występuje rzadko – w Polsce rejestruje się około 130 przypadków nowych zachorowań rocznie (dane z 2014 roku).- przebiegPrzebieg nieleczonej choroby zależy od cech biologicznych raka u danej osoby. Guz może rosnąć zarówno powoli jak i rozwinąć się w ciągu tygodni lub miesięcy prowadząc do deformacji i owrzodzeń piersi. Przy dużym zaawansowaniu choroby pojawiają się przerzuty odległe w innych narządach upośledzając ich funkcje. Nieleczony rak piersi nieuchronnie prowadzi do zgonu. Mediana przeżyć w nieleczonej chorobie wynosi nieco ponad 2,5 roku od momentu rozpoznania. Oznacza to, że gdy nie jest wdrożone leczenie połowa pacjentek nie przeżywa 3 lat, 5 lat przezywa 18% a 10 lat tylko 4%.Zastosowanie leczenia pozwala na pełne wyleczenie u znacznej części pacjentek gdy choroba nie jest zaawansowana lub znaczne przedłużenie życia w przypadkach zaawansowanych. Obecnie, dzięki leczeniu 5 lat przeżywa 80% pacjentek w stopniu zaawansowania IIIA, przy wyższym stopniu zaawansowania IIIB przeżycia 5 letnie wynoszą około 45%. W przypadku rozsiewu choroby – stopień IV mediana przeżyć wynosi 18-30 miesięcy.
– czynniki ryzykaPrzyczyny powstawania raka piersi są nadal nieznane, ale istnieje wiele zidentyfikowanych czynników, które zwiększają ryzyko jego wystąpienia.PłećRak piersi najczęściej występuje u kobiet. Na sto nowych zachorowań na raka piersi jedno występuje u mężczyzny.WiekZa najistotniejszy czynnik ryzyka uważa się wiek. Ryzyko zachorowania na raka piersi u obu płci wzrasta wraz z wiekiem. Wśród kobiet przed 45. rokiem życia występuje on rzadko, a większość zachorowań dotyczy kobiet po 50. roku życia (około 80%).Obciążenie genetyczneOkoło 5-10% nowotworów piersi ma charakter dziedziczny, pozostałe nowotwory powstają w wyniku samorzutnych mutacji (przemian genów) w ciągu całego życia. Prawdopodobieństwo zachorowania na raka piersi wśród kobiet wzrasta wraz z liczbą krewnych pierwszego stopnia (matka, siostra, córka) chorych na ten nowotwór, zwłaszcza w młodym wieku. Rodzinne występowania raka piersi dotychczas nie było uważane za jednoznaczne z obciążeniem dziedzicznym, wiązano to raczej z podobnym stylem życia wśród krewnych. Dotychczas nie poznano jeszcze wszystkich genów, których mutacje mogą prowadzić do powstania tego nowotworu. Model wielogenowej podatności na genetycznie uwarunkowanego raka piersi zakłada, że współistnienie kilku genów o mniejszym znaczeniu w powstawaniu raka i wpływ określonych czynników środowiskowych może zwiększać ryzyko zachorowania na raka.Najpewniejszym kryterium dziedzicznego raka piersi jest stwierdzenie mutacji genów supresorowych BRCA1 oraz BRCA2. Mutacja tych genów powoduje zespół wysokiej skłonności do dziedzicznego raka piersi. U kobiet z mutacją genów BRCA życiowe ryzyko wystąpienia raka piersi wynosi 80%, a raka jajnika 30%. W rodzinach z dziedzicznym rakiem piersi występują również inne nowotwory (np. rak jajnika, jelita grubego, trzonu macicy, prostaty, trzustki).

Czynniki reproduktywneKolejnym czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania na raka piersi jest wczesny wiek pierwszej i późny wiek ostatniej miesiączki, czyli czynniki wydłużające narażenie powstającej tkanki gruczołowej piersi na żeńskie hormony (estrogeny i progesteron). Im dłuższy czas narażenia, tym większe ryzyko zachorowania. Kolejnym reprodukcyjnym czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania na raka piersi jest wiek pierwszej donoszonej ciąży. Urodzenie pierwszego dziecka ma wpływ na ostateczne ukształtowanie się nabłonka gruczołu mlekowego, co zmniejsza ryzyko raka piersi. Kobiety, które nie rodziły lub przebyły pierwszą donoszoną ciążę po 30. roku życia, mają dwa razy większe ryzyko zachorowania, niż te, które przebyły ją przed 20. rokiem życia. Największy wzrost ryzyka dotyczy kobiet z pierwszą donoszoną ciążą po 35. roku życia. W tej grupie jest nawet wyższe niż u nieródek. Rola karmienia piersią jest wciąż dyskusyjna. Niektórzy autorzy uważają, że ma ono wpływ chroniący przed zachorowaniem na raka piersi.

Czynniki hormonalneInnymi czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na raka piersi jest stosowanie antykoncepcji doustnej oraz hormonalnej terapii zastępczej.Hormonalne środki antykoncepcyjne. Wpływ antykoncepcji hormonalnej na rozwój raka piersi nie jest w pełni zdefiniowany. Preparaty zawierające jedynie progesteron prawdopodobnie nie wpływają na ryzyko wystąpienia raka piersi, natomiast środki zawierające zarówno progesteron jak i estrogeny mogą zwiększać ryzyko powstania tego nowotworu. Zakłada się, że ryzyko zachorowania wzrasta u kobiet przyjmujących środki hormonalne dłużej niż 8 lat.Hormonalna terapia zastępcza zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi o około 6%, wzrastając do 30% przy hormonoterapii trwającej ponad 10 lat.

Styl życiaWpływ stylu życia na ryzyko zachorowania na raka piersi jest trudny do jednoznacznego określenia. Wyniki badań wskazują na związek z nadmiernym spożywaniem tłuszczy oraz nadwagą a wzrostem ryzyka zachorowania na raka piersi. Spożycie alkoholu także zwiększa ryzyko raka piersi i nie zależy od rodzaju alkoholu. Nie wykazano natomiast wpływu palenia papierosów na ryzyko raka piersi.

Inne nowotwory w przeszłościInnym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka piersi związanym ze stanem zdrowia jest rak piersi w przeszłości, który ponad trzykrotnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka drugiej piersi. Inne nowotwory w wywiadzie zwiększające ryzyko zachorowania na raka piersi to rak jajnika i rak trzonu macicy.

Zmiany łagodneNiektóre zmiany łagodne występujące w piersiach, przebiegające z obecnością rozrostu atypowego, np. hyperplasia ductalis atypica i hyperplasia lobularis atypica (ADH – atypowy rozrost przewodowy i ALH – atypowy rozrost zrazikowy) powodują wzrost ryzyka zachorowania na raka piersi.

Gęstość tkanki gruczołowejKobiety z tzw. gęstą tkanką gruczołową mają większe ryzyko zachorowania na raka piersi.

Promieniowanie jonizująceNieznaczny wzrost ryzyka zachorowania na raka piersi może także spowodować promieniowanie jonizujące (np. u kobiet, które w młodości były napromieniane z powodu chłoniaka Hodgkina).

PodsumowującRyzyko rozwoju raka piersi u kobiet w ciągu całego życia szacowane jest na około 9-12%. Oznacza to, że szacunkowo co 10 kobieta będzie zmagać się z tą chorobąGłównym czynnikiem zachorowania na raka piersi jest płeć żeńska oraz wiek. Ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta od około 35 roku życia a szczyt zachorowań obserwuje się w grupie wiekowej 50-70 lat.W większości przypadków (ok. 75%) rak piersi występuje bez żadnych innych znanych czynników ryzyka.
Profilaktyka pierwotna, czyli jak zmniejszyć ryzyko rozwoju rakaW celu obniżenia ryzyka wystąpienia raka piersi zaleca się:- unikanie nadwagi i otyłości- aktywność fizyczną- ograniczenie spożywania alkoholu- unikanie palenia tytoniu- ograniczenie stosowania hormonalnej terapii zastępczej
Profilaktyka wtórna, czyli jak wykryć wczesne, bezobjawowe stadium raka- MMGBadanie to wykonywane co 2 lata jest refundowane przez NFZ dla wszystkich kobiet miedzy 50 a 69 rokiem życia.
Objawy kliniczneObjawy kliniczne raka piersi zależą od stadium zaawansowania.Rak piersi we wczesnym stopniu zaawansowania może nie dawać żadnych objawów. Jedynym badaniem o udowodnionej skuteczności w wykrywaniu wczesnych, uleczalnych form raka piersi jest badanie mammograficzne, któremu powinny poddawać się co dwa lata wszystkie kobiety między 50 a 69 rokiem życia (badanie jest bezpłatne refundowane przez NFZ).Bardziej zaawansowane postacie raka piersi mogą dawać następujące objawy:twardy guzek w piersi wyczuwalny dotykiemzmiana wielkości, kształtu lub sprężystości piersiwciągnięcie skóry lub brodawkizmiany skórne na brodawce lub wokół niejwyciek z brodawki, zwłaszcza krwistyzaczerwienienie i zgrubienie skóry (objaw skórki pomarańczy)poszerzenie żył skóry piersiowrzodzenie skóry piersipowiększenie węzłów w dole pachowymW ostatnich latach dzięki zastosowaniu i rozpowszechnieniu badań obrazowych piersi, raki piersi są rozpoznawane w stadium przedobjawowym. Umiejscowienie zmiany pierwotnej po stronie lewej jest częstsze. Takie umiejscowienie guzów wynika z rozmieszczenia tkanki gruczołowej w gruczole piersiowym.U 5 do 10% chorych nowotwór rozpoznawany jest w stadium uogólnienia, najczęściej występują przerzuty do płuc, wątroby, kości i mózgu.

Stadia zaawansowaniaOcenę stopnia zaawansowania określa się na podstawie klasyfikacji TNM opracowanej przez Międzynarodową Unię do Walki z Rakiem (UICC). Cecha T oznacza guz pierwotny, jego wielkość i umiejscowienie, cecha N – regionalne węzły chłonne, wielkość przerzutu w węźle i ilość węzłów z przerzutami, cecha M – czy występują przerzuty do narządów odległych. Biorąc pod uwagę poszczególne cechy, otrzymujemy stopień zaawansowania tradycyjnie posiadający numery od 0 do IV. Klasyfikacja może opierać się na badaniu klinicznym (klasyfikacja kliniczna) lub na badaniu mikroskopowym materiału tkankowego uzyskanego w trakcie zabiegu operacyjnego (klasyfikacja patologiczna).W celu dokładnego zrozumienia stopniowania i rozwiania wątpliwości zawsze skonsultuj się z lekarzem.



DiagnostykaRozpoznanie raka piersi lub jego wykluczenie można uzyskać wyłącznie po przeprowadzeniu szeregu specjalistycznych badań diagnostycznych. Ostateczna diagnoza stawiana jest po przeprowadzeniu badania lekarskiego obejmującego badanie palpacyjne (manualne) piersi i węzłów chłonnych w dole pachowym, badanie mammograficzne (specjalny rodzaj badania rentgenowskiego oceniającego struktury piersi), badanie USG oraz biopsji polegającej na pobraniu komórek z guza i ich analizie w badaniu mikroskopowym.Na podstawie tych badań oceniany jest stopień miejscowego zaawansowania choroby i następnie podejmowane są decyzje dotyczące ewentualnej dalszej diagnostyki i strategii leczenia.Rodzaj dalszych badań dodatkowych zależy od stopnia zaawansowania choroby, stanu ogólnego pacjentki oraz chorób towarzyszących. Decyzję o dalszych badaniach dodatkowych podejmuje zespół lekarzy w zależności od aktualnej sytuacji klinicznej pacjentki. Oznacza to, że nie wszystkie niżej wymienione badania muszą być wykonane.U większości pacjentek przed rozpoczęciem leczenia badania dodatkowe ograniczają się do badania krwi, badania rentgenowskiego klatki piersiowej oraz badania USG jamy brzusznej.W niektórych przypadkach diagnostykę poszerza się o:- badanie tomograficzne (TK),- tomografię pozytronową (PET-CT)- oraz scyntygrafię kości.Badania te nie są rutynowo wykonywane u każdej pacjentki, o ich przeprowadzeniu decyduje lekarz
LeczenieLeczenie raka piersi jest leczeniem skojarzonym tzn. obejmuje leczenie miejscowe – chirurgię i radioterapię oraz leczenie systemowe (ogólnoustrojowe) oparte o chemioterapię, hormonoterapię i metody biologiczne. Podstawą leczenia jest zabieg chirurgiczny, który w niektórych przypadkach może być metodą samodzielną. W większości przypadków leczenie chirurgiczne łączy się z leczeniem uzupełniającym w postaci radioterapii oraz leczeniem systemowym. Ostateczny sposób leczenia  zależy od wielu czynników takich jak stopień zaawansowania klinicznego nowotworu (określa się go na podstawie wielkości guza, obecności lub braku przerzutów w węzłach chłonnych lub przerzutów odległych), stopnia złośliwości histologicznej ocenianej w badaniu mikroskopowym, obecności receptorów dla hormonów płciowych w guzie, obecności białka HER2, wieku chorej.

Skip to content